Onderzoek
Introductie
Gynura procumbens (Lour.) Merr. (familie Asteraceae) is een kleine plant van ongeveer 1–3 meter hoog. De stengels zijn vlezig en de bladeren zijn ovaal-elliptisch of lancetvormig (Rahman en Asad, 2013). De plant kent wetenschappelijke synoniemen zoals Gynura sarmentosa DC en Cacalia sarmentosa Blume (Quattrocchi, 2012). De bladeren worden vaak geconsumeerd en wetenschappelijk is aangetoond dat ze veilig zijn voor consumptie (Rosidah et al., 2008). In Maleisië worden de verse bladeren van G. procumbens vaak rauw gegeten, terwijl ze in Thailand ook gekookt worden gebruikt (Kaewseejan et al., 2015). In het Maleis staat G. procumbens bekend als Sambung Nyawa, wat “levensverlenging” betekent, terwijl de Chinese naam Bai Bing Cao betekent “honderd kwalen” (Bodeker et al., 2009). Dit komt doordat de plant traditioneel zowel systemisch als topisch wordt toegepast voor de behandeling van uiteenlopende ziekten (Krishnan et al., 2015). In Indonesië wordt het veel gebruikt tegen nierklachten, in Vietnam tegen koorts, en in Thailand tegen ontstekingen, reuma en virale aandoeningen (Wiart, 2006). De gunstige eigenschappen worden toegeschreven aan bioactieve stoffen zoals flavonoïden en glycosiden (Akowuah et al., 2001, 2002).
Door de jaren heen heeft intensief onderzoek uitgebreid wetenschappelijk bewijs geleverd voor het therapeutische potentieel van G. procumbens. Deze review biedt een overzicht van de biologische activiteiten van G. procumbens op basis van beschikbare literatuur en belicht de brede medische toepassingsmogelijkheden.
Biologische activiteiten
Antihypertensieve en cardioprotectieve werking
G. procumbens verlaagt de systolische en gemiddelde arteriële bloeddruk bij hypertensieve ratten (Hoe en Lam, 2005; Kim et al., 2006; Hoe et al., 2007), en vermindert de hartslag via negatieve chronotrope en inotrope effecten (Hoe et al., 2011; Kaur et al., 2012; Abrika et al., 2013). De bloeddrukverlagende werking wordt deels verklaard door remming van het angiotensine-converterend enzym (Hoe et al., 2007) en remming van de werking van angiotensine II, mogelijk via stikstofmonoxide- en prostaglandine-afhankelijke routes (Poh et al., 2013). Ook wordt de calciuminstroom geremd, wat de vaatverwijdende werking verklaart.
Antihyperglycemische werking
G. procumbens verlaagt het bloedsuikergehalte bij diabetische, maar niet bij gezonde ratten (Zhang en Tan, 2000). Hoewel het mogelijk de insulinesecretie stimuleert (Hamid et al., 2004), lijken de hypoglycemische effecten vooral extra-pancreatisch te zijn (Hassan et al., 2008; Lee et al., 2012). Het bevordert de opname van glucose in spier- en vetweefsel en beïnvloedt glucosemetabolisme in de lever via onder andere GSK3-remming (Gansau et al., 2012). Synergie met andere kruiden zoals Azadirachta indica versterkt het effect (Pramono en Nugroho, 2015).
Seksuele en voortplantingsbevorderende werking
Bij diabetische ratten verhoogt G. procumbens het aantal zaadcellen, de beweeglijkheid en verlaagt het het sterftepercentage van sperma (Sani et al., 2008). Het heeft ook een afrodiserende werking (Noor en Radzuan, 2012) en verhoogt de activiteit van testiculaire lactaatdehydrogenase, een enzym belangrijk voor spermatogenese (Hakim et al., 2008).
Antikankerwerking
G. procumbens remt de ontwikkeling van verschillende vormen van kanker zoals tong-, lever-, darm- en borstkanker (Agustina et al., 2006; Nisa et al., 2012; Shwter et al., 2014). De extracten onderdrukken onder meer enzymen van het cytochroom P-450-systeem en bevorderen ontgiftende enzymen zoals glutathion-transferase. Combinatie met chemotherapie (zoals doxorubicine of 5-FU) toont synergetisch effect, hoewel interacties met cisplatine ongunstig kunnen zijn (Nurulita et al., 2011). Ook angiogenese wordt geremd, wat groei en verspreiding van tumoren tegengaat (Hamid et al., 2013).
Antimicrobiële werking
G. procumbens remt malariaparasieten (Plasmodium falciparum, P. berghei), herpesvirussen (HSV-1 en HSV-2), bacteriën (zoals Salmonella typhi) en schimmels (Candida albicans, Aspergillus niger) (Vejanan et al., 2012; Jarikasem et al., 2013; Rahman en Asad, 2013; Zheng et al., 2014).
Antioxidantwerking
In DPPH- en ferrireductie-assays toont G. procumbens sterke vrije-radicalenvangende activiteit, mede dankzij het hoge gehalte aan fenolen (Akowuah et al., 2009; Krishnan et al., 2015). Het beschermt tegen lipideperoxidatie en verhoogt antioxidantenniveaus bij oxidatieve stress (Akowuah et al., 2012).
Orgaanbeschermende werking
De plant beschermt onder meer maag, huid, nieren en lever. Het vermindert maagzweren, remt UV-geïnduceerde huidveroudering (Kim et al., 2011), en voorkomt leververvetting via regulatie van lipiden-gerelateerde genen (Li et al., 2015).
Ontstekingsremmende werking
G. procumbens wordt traditioneel gebruikt tegen ontstekingen. Onderzoek toont aan dat het oedeem vermindert, wondgenezing bevordert, collageenvorming stimuleert, en immuunmodulerend werkt via beïnvloeding van T- en B-cellen (Dwijayanti en Rifa’i, 2014). Dit maakt het interessant bij aandoeningen met een inflammatoire of auto-immuuncomponent.
Commerciële toepassingen
Er bestaan talrijke patenten rond G. procumbens, onder meer in traditionele Chinese medicijnen voor aandoeningen zoals baarmoederkanker en huidzweren, en in functionele voedingsmiddelen zoals thee, kimchi, koffie, chocolade en kauwgom. Ook in cosmetica wordt het verwerkt, o.a. in gezichtsmaskers, handcrèmes, mondsprays en handgel (Xie, 2007–2010; Yuan en She, 2014).
Conclusie
Gynura procumbens bezit brede farmacologische en biologische eigenschappen met potentieel voor medische en commerciële toepassingen. De werking is grotendeels toe te schrijven aan flavonoïden, maar meer onderzoek is nodig naar de precieze werkingsmechanismen en actieve componenten voor ontwikkeling van gestandaardiseerde producten.